Viêm loét dạ dày, tá tràng là bệnh thường gặp ở mọi lứa tuổi nhưng người lớn chiếm tỷ lệ cao hơn trẻ em.

Dạ dày là bộ phận trung tâm trong toàn thể bộ máy tiêu hoá, hình giống như một cái túi để chứa thức ăn, có lỗ mở ở 2 đầu; phần trên nối với thực quản gọi là tâm vị, về phần dưới nối với ruột nên gọi là môn vị.

Cấu tạo dạ dày

Cấu tạo của dạ dày gồm 4 lớp màng:

Màng bao bọc bên ngoài.

Lớp cơ gồm 3 thể: thể dài, thể vòng, thể chéo

Lớp màng trơn.

Lớp màng nhờn (niêm mạc) bao bọc toàn thể phía trong của dạ dày. Màng này bao gồm những tế bào tiết ra những chất nhờn để bảo vệ dạ dày khỏi bị acid làm hư hại. Nhưng tại màng nhờn này có loại tế bào tiết ra acid chlohiđric, là loại acid mạnh có độ PH=0,8.

Đặc điểm của bệnh là tùy theo các vị trí của viêm và loét khác nhau mà có các tên gọi là viêm dạ dày (đau dạ dày, đau bao tử), viêm hang vị, viêm tâm vị, viêm bờ cong nhỏ hoặc loét bờ cong nhỏ, loét hang vị, loét tiền môn vị, viêm loét tá tràng (hành tá tràng) hoặc viêm cả dạ dày và hành tá tràng.

Viêm loét dạ dày, hành tá tràng

Nguyên nhân gây bệnh viêm loét dạ dày, tá tràng có rất nhiều như tác dụng phụ của thuốc, vi khuẩn Helicobacter pylori, chế độ ăn uống… Nhưng cơ chế bệnh sinh bệnh là đều do acid làm lở loét niêm mạc dạ dày. Những chất acid làm viêm loét dạ dày, tá tràng có thể do dạ dày tăng tiết hoặc do bên ngoài đưa vào. Đau dạ dày có thể do viêm dạ dày hoặc loét dạ dày.

Viêm dạ dày cấp tính thường do dùng thuốc giảm đau như Aspirin và các thuốc giảm đau chống viêm trong bệnh xương khớp; ngoài thuốc còn do các loại thực phẩm gây kích thích niêm mạc dạ dày như: rượu, cà phê, ớt, hạt tiêu. Thêm nữa còn do các yếu tố tâm lý thần kinh bị căng thẳng, xúc động mạnh, lo âu, stress, làm cho hệ thống thần kinh bị kích thích; dẫn tới tiết nhiều acid.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý cho bệnh nhân viêm loét dạ dày, tá tràng:

Khi bị viêm loét dạ dày, tá tràng ngoài việc dùng thuốc, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng, có tác động giảm tiết acid, làm giảm tác động của acid tiết ra trên niêm mạc dạ dày.

Trọng tâm của chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân viêm loét dạ dày, tá tràng là dùng những thức ăn giảm tiết dịch vị, giảm tác dụng của acid tiết ra lên niêm mạc dạ dày:

– Chất ngọt, chất béo là những chất ít gây tiết dịch vị, dùng những thức ăn có tính bọc niêm mạc dạ dày, thấm dịch vị như gạo nếp, bột sắn, bánh mỳ, bánh quy, sữa, lòng trắng trứng.

– Dùng thức ăn mềm ít có tác dụng cơ giới.

– Không để đói, không ăn quá no. Cần ăn nhiều bữa trong ngày, mỗi bữa cách nhau từ 2-3 giờ.

– Khi chế biến thức ăn cần nghiền, xay, băm nhỏ, nấu nhừ; tăng cường luộc, hấp, hạn chế xào, rán.

Người bị viêm loét dạ dày, tá tràng nên lựa chọn thức ăn nào:

Cháo, cơm nát, bánh mỳ, bánh quy, cơm nếp, bánh chưng… Các loại khoai; khoai tây, khoai sọ luộc chín hoặc hầm nhừ dưới dạng súp. Thịt cá nghiền nát, hấp hoặc om. Sữa bò hộp, sữa bò tươi, sữa bột, bơ, pho mát. Đường, bánh, mứt keo, mật ong, kem, thạch, chè. Nước uống: nước lọc, nước khoáng…

Những loại thức ăn người bị viêm loét dạ dày, tá tràng không nên ăn:

Các loại thực phẩm có độ acid cao; các loại quả chua như chanh, cam bưởi chua, cà muối, dấm , mẻ, tương ớt…

Các loại thực phẩm tạo hơi trong dạ dày: các loại đậu đỗ, các loại dưa cà muối , hành…

Các loại thực phẩm làm hư hại niêm mạc dạ dày: rượu, bia, ớt, tỏi, cà phê, chè…

Các loại thức ăn tăng tiết acid: các loại nước sốt thịt, cá đậm đặc…

Không nên ăn các loại hoa quả như chuối tiêu, đu đủ, táo…và các loại thức ăn chế biến sẵn như giăm bông, lạp sườn, xúc xích…không ăn sữa chua, các loại nước ngọt có ga.

Trong trường hợp viêm dạ dày cấp tính cần có thời gian cho dạ dày lành vết thương, vì vậy có thể nhịn ăn trong vòng 24-48 giờ vì thức ăn vào dạ dày sẽ kích thích tiết acid càng làm loét vết thương: Chỉ nên uống nước khoáng với số lượng vừa phải để khỏi khát và mất nước. Sau thời gian nhịn ăn nên ăn súp nấu với rau, thịt nghiền; uống sữa hoặc ăn kem với năng lượng từ 1200-1300 kcal. Mỗi lần ăn với số lượng ít và ăn nhiều lần cách nhau 1 giờ. Sau đó dần dần tăng số lượng cho đến khi không còn triệu chứng đau bụng, đày hơi, ợ hơi, ợ chua thì ăn uống gần như bình thường.

Trong trường hợp viêm dạ dày mãn tính, người bệnh thường bị thiếu dinh dưỡng do sự tiêu hoá hấp thu kém, không hấp thu được các loại vitamin cần thiết, đặc biệt là vitamin B12 và sắt, chất đạm, dẫn tới thiếu máu. Chế độ ăn cần phải cung cấp đày đủ năng lượng và chất đạm, đặc biệt cần bổ sung thêm các loại vitamin và muối khoáng như: acid folic, vitamin A, D, K, canxi, Fe, Zn, Mg.

3 giai đoạn dinh dưỡng tiết chế trong điều trị bệnh viêm loét dạ dày, hành tá tràng

Giai đoạn 1: bắt đầu điều trị cho người loét dạ dày. Chỉ nên ăn sữa, cứ 1-2 giờ uống sữa một lần, mỗi lần chỉ khoảng 1/3-1/2 cốc (khoảng 100ml một lần). Tổng năng lượng chỉ cần 1200 Kcal. 2 đến 3 ngày sau dạ dày không thấy đau thì trộn thêm kem vào sữa để tăng thêm năng lượng.

Giai đoạn 2: khi dạ dày hết đau thì ăn những đồ mềm nhuyễn như cháo, súp mỗi lần 100 ml sau đó tăng dần lên, nên ăn 6 bữa /ngày, sau đó ăn các loại thức ăn khác như : cơm nếp, bánh mỳ, bánh quy, thịt cá nghiền nát. Khi ăn nên nhai kỹ để đồ ăn thấm nước bọt trước khi nuốt.

Giai đoạn 3: vẫn tiếp tục ăn 5-6 bữa/ngày, ăn thức ăn mềm, nấu chín nhừ.

Lưu ý tiết chế dinh dưỡng theo theo triệu chứng lâm sàng của người bệnh.

Bác Sĩ Dinh Dưỡng

Ths. Lê Thị Hải

Viện Dinh Dưỡng

Gửi bình luận